Toen architect Daan Bruggink een aantal jaar geleden de opdracht kreeg om de meest ecologische school van Nederland in Almere te bouwen, knipperde hij niet één keer met zijn ogen. Als oprichter en directeur van ORGA architect gaat hij al bijna 15 jaar voor 100 procent biofilisch en biobased bouwen. Dat is in het geval van de Almeerse school, genaamd De Verwondering, goed gelukt. Het fraaie houten gebouw - dat draait op circulaire energie - met onder andere een vegetatiedak met kippen, groengevels en opmerkelijk grote ramen won onlangs De Gouden Kikker 2021 als duurzaamste gebouw van Nederland. Daarnaast heeft het in- en exterieur van de Frisse School een positieve invloed op het welzijn en de prestaties van de leerlingen. Op de vloer CO2-neutraal geproduceerde Marmoleum-vloeren van Forbo Flooring, gemaakt van natuurlijke en hernieuwbare grondstoffen.
‘Wanneer je de natuur in al haar vormen en schoonheid integreert in de onderwijsomgeving, levert dit enorme positieve effecten op voor de gesteldheid, de concentratie en het leervermogen van kinderen’, vertelt Bruggink over de visie achter basisschool De Verwondering in Almere. ‘Het uitzien op het houten interieur creëert bijvoorbeeld een gevoel van warmte en werkt uitnodigend en ontspannend. Onze zintuigen worden geactiveerd door de natuur en waarnemingen worden intenser. Een interieur als dat van De Verwondering stimuleert daarnaast het tastgevoel en dat - tactiele stimulatie - vermindert stress, en activeert of ontspant juist.’
Dak-kippen
De Verwondering bestaat uit clusters met lokalen die biotopen vormen voor leerlingen van verschillende leeftijdsgroepen. De biotopen zijn zo ontworpen ten opzichte van elkaar dat er een natuurlijk tussenruimte ontstaat, de centrale ruimte. De opbouw en vormgeving van de clusters en constructie bevatten een overdaad aan natuurlijke elementen en verwijzingen naar de natuur. Zo is het gebouw - deels voorzien van een vegetatiedak - omringd door bomen die als zonwering fungeren. Hemelwater loopt via een spuwer het plein op en vindt zijn weg door het natuurlijke speelterrein, zodat kinderen ook naar buiten willen als het regent. Op het dak van het laagste cluster, de onderbouw, bevindt zich een openluchtlokaal, deels overdekt en omringd door het vegetatiedak, waarop zelfs kippen lopen. Het buitenlokaal wordt het hele jaar door gebruikt. Op die manier ervaren de leerlingen de veranderingen door de seizoenen.
ORGA architect is een echte pionier in het bouwen met hout en andere biobased materialen. De materialen en technieken in het hybride CLT/houtskeletbouw schoolgebouw zijn duurzaam, divers en innovatief: draagkolommen van geschaafde boomstammen, houten kanaalplaatvloeren, Marmoleum, binnenwanden van ongebakken leemsteen, akoestische kurkwanden, natuurlijke ventilatieluiken en een ijsbuffervat in de grond voor warmte en koeling. Een groot deel van de binnen- en buitengevels worden bedekt met zelfgroeiende groenwanden.
Binnen het schoolgebouw heeft ORGA beschutte zones ontworpen waar leerlingen en personeel zich kunnen terugtrekken. Bruggink: ‘Door op een natuurlijke wijze te werken met licht, gedempte kleuren & tonen, zacht aanvoelend meubilair en een mooi uitzicht, bevorderen we ontspanning, inzicht en concentratie.’ Het zicht op de omringende natuur is geoptimaliseerd door de enorme raampartijen.
Zuurstofniveau
De groengevels - die zich zowel binnen als buiten bevinden - vergroten niet alleen de uitkijk op plantengroen, maar verbeteren de luchtkwaliteit en het zuurstofniveau in het gebouw tevens aanzienlijk. Ook dat heeft weer een positieve invloed op de concentratie van leerlingen en werknemers. Bovendien fungeert het groen als een effectieve geluidsbuffer en helpt bij een aangename akoestiek in de klaslokalen. De grote ramen en reflecterende oppervlakken, tenslotte, optimaliseren de blootstelling aan natuurlijk daglicht en creëren een stimulerende omgeving, die de leersnelheid en prestatieniveaus van de leerlingen ten goede komen.
De hoge duurzaamheidsambities hebben geresulteerd in een demontabel gebouw dat volledig circulair is. De hoofdzakelijk biobased materialen zijn vastgelegd in een materialenpaspoort voor later hergebruik. Verder heeft De Verwondering een energielabel van A+++, GPR scores tussen de 8 en 10 in alle categorieën en Frisse Scholen Klasse B.
Anders denken
Volgens Bruggink moet de focus bij het bouwen en verbouwen van gebouwen van energieneutraal bouwen naar het gebruik van circulaire energiebronnen zoals zon, wind en water. Bruggink: ‘Bovendien is het van belang dat we zo snel mogelijk overschakelen op bouwmaterialen die van nature snel terug groeien.’ De vloer van Marmoleum - gemaakt van lijnolie, jute, houtmeel en hars - past wat dat betreft perfect in het plaatje, aldus Bruggink. ‘Het is een van Nederlands mooiste en ook oudste biobased producten waar we graag mee werken. Daarnaast wilde de opdrachtgever een strakke, makkelijk te onderhouden vloer in plaats van hout bijvoorbeeld.’
In zekere zin is Marmoleum een biobased + product. Zo nemen de grondstoffen in de vorm van planten en bomen zoveel CO2 op tijdens hun groei dat het de CO2 die voor de productie van Marmoleum nodig is inmiddels ruimschoots compenseert. Daarvoor moest de CO2-uitstoot tijdens de productie wel drastisch omlaag en dat is door allerlei energiebesparende maatregelen in de Forbo-fabriek, energiezuinig transport en het gebruik van (eigen) zonne- en windenergie uiteindelijk gelukt. Marmoleum geldt daarmee als een cradle-to-gate CO2 negatief product (zonder CO2 te compenseren via certificaten, red.) en helpt de CO2-uitstoot terug te dringen. Forbo streeft daarnaast naar een circulaire economie, zowel in haar fabrieken als in de leveringsketen.
Meer informatie:
Forbo Flooring
www.forbo-flooring.nl
Schrijf je in voor onze dagelijkse nieuwsbrief om al het laatste nieuws direct per e-mail te ontvangen!
Inschrijven Ik ben al ingeschreven