Hoewel extreme gasprijsstijgingen alweer 2 jaar geleden zijn, ligt de energiecrisis van 2021-2023 nog vers in het geheugen. Hoe hebben de energielasten van huishoudens zich gedurende en na de energiecrisis ontwikkeld? Het is algemeen bekend dat niet iedereen op hetzelfde moment de impact van hogere energieprijzen voelde, maar waar staan we nu, twee jaar later?
Foto: Dreamstime.
Het is tijd om de balans op te maken
ABN AMRO volgt de ontwikkeling van de energielasten van 2017 tot en met 2024 op basis van geanonimiseerde en geaggregeerde transactiedata. De energielasten omvatten de totale jaarlijkse uitgaven van huishoudens aan de energierekening.
Bij de ontwikkeling van de energielasten spelen zowel prijs- als verbruikseffecten een rol. Terwijl een hogere prijs de energielasten opdrijft, leidt minder verbruik tot lagere energielasten. Het is boeiend om de gecombineerde impact van deze twee effecten te observeren. Hierdoor krijgen we namelijk een compleet beeld van de impact van de energiecrisis op de jaarlijkse energielasten van huishoudens.
Uit de analyse blijkt dat de energielasten 24% hoger liggen in vergelijking tot 2017-18. De stijging vond vooral plaats tijdens de energiecrisis, ondanks de overheidssteun die een deel van de pijn wegnam.
Daarnaast werden de kostenstijgingen aanvankelijk beperkt doordat vaste contracten de standaard zijn op de energiemarkt. Consequentie was wel dat de verschillen in energielasten tussen huishoudens met aflopend vast contract en huishoudens met een doorlopend vast contract tijdens de energiecrisis sterk toenamen. Nu de meeste vaste contracten zijn doorgerold, zijn deze verschillen ook weer wat afgenomen.
In de analyse maakt ABN AMRO ook een onderscheid tussen huurders en woningeigenaren. We zien dat de mediane ontwikkeling van de energielasten van huurders een sterkere stijging heeft gekend dan die van huiseigenaren.
Voor een gemiddeld huishouden vormen deze energielasten ongeveer 10% van de totale vaste lasten, met een iets hoger percentage voor mensen met een uitkering of pensioen.
Energielasten sinds de energiecrisis 24% hoger
Allereerst bekijkt ABN AMRO naar de ontwikkeling van de energielasten van huishoudens voor, tijdens en na de energiecrisis. In 2024 liggen de energielasten voor het mediane huishouden ongeveer 24% hoger dan het gemiddelde van 2017 en 2018, dat we in onze analyse als basis nemen. Deze stijging is geconcentreerd in 2023 en 2024 terwijl in de eerdere jaren de energielasten vrij constant zijn. Tijdens de energiecrisis kenden de energielasten flinke schommelingen. In 2022 zorgde de uitkering van de energiecompensatie in november en december aan elk huishouden in Nederland voor een daling van de energielasten van 380 euro. De index voor de energielasten van het mediane huishouden daalde hierdoor in 2022 met ongeveer 19%. Waar de energiegroothandelsprijzen tot recordhoogte stegen, daalden de energielasten voor de meeste huishoudens dus juist (zie linker figuur hieronder). Naast de steunmaatregelen van de overheid zal ook meespelen dat huishoudens uit schrik voor de energiecrisis en solidariteit met Oekraïne hun energieverbruik aanpasten.
Door vaste contracten en overheidssteun raakten de energieprijsstijgingen huishoudens pas later. In 2023 ziet ABN AMRO dat steeds meer huishoudens blootgesteld werden aan hogere prijzen waardoor de mediane energielasten toenamen. Deze stijging zette door in 2024. Uiteindelijk was in 2024 de mediane stijging 24% ten opzichte van 2017-2018.
Om gevoel te krijgen voor de grootte van deze stijging van 24% maakt ABN AMRO een vergelijking met de ontwikkeling van de consumenteninflatie (CPI, exclusief energie). De bank maakt wel de kanttekening dat de CPI exclusief energie enkel prijsveranderingen vat, terwijl bij de energielasten zowel prijs- als gedragsveranderingen (minder verbruik) worden meegenomen. Hoewel zij een ander verloop hebben komen de indices van de mediane energielasten en de ontwikkeling van het prijspeil nagenoeg gelijk uit in 2024. Waar het prijspeil vrij gelijkmatig toeneemt over de jaren vertoont de ontwikkeling van de energielasten grote schommelingen.
Als ABN AMRO vooruitkijkt dan lijkt een sterke daling van de energielasten voor huishoudens onwaarschijnlijk.Ramingenvoor de gasprijs wijzen op slechts een kleine daling in 2025 en 2026. In historisch perspectief blijven energieprijzen dus op een hoog niveau. Een daling van de energielasten van huishoudens zal dus vanuit besparingen op het energieverbruik moeten komen.
Bron: ABN AMRO
Schrijf je in voor onze dagelijkse nieuwsbrief om al het laatste nieuws direct per e-mail te ontvangen!
Inschrijven Ik ben al ingeschreven