De impact van de dalende beleidsrente op de Nederlandse economie is inmiddels zichtbaar, wat niet helpt om inflatie verder naar beneden te krijgen. Voor volgend jaar verwacht ING Research verdere rentedalingen van de ECB, maar wel remmen een aantal factoren de impact hiervan op de economie.
De ECB verlaagt de rente in stevig tempo om de economie minder af te remmen
Donderdag 11 december heeft de ECB de beleidsrente voor de vierde keer dit jaar verlaagd. Hiermee komt de beleidsrente uit op 3%. Voor de ECB is de focus in de afgelopen maanden sterk veranderd van het bestrijden van inflatie naar zorgen over economische groei. In de eurozone is de inflatie inmiddels 2,3%, maar dat is jaar-op-jaar gemeten en verbloemt een zwakker tempo in de afgelopen maanden. Het ECB-bestuur lijkt ondanks zorgen over bijvoorbeeld hogere gasprijzen en de impact van nieuwe handelsbarrières op prijzen in de eurozone overtuigd dat er snel gestopt moet worden met het afremmen van de economie.
Voor Nederland lijkt die conclusie niet per se goed uit te pakken. Inflatie is hier inmiddels weer opgelopen tot 4%. Daarbij zou een rem van de ECB kunnen helpen, maar gezien de zwakkere inflatieverwachtingen voor de eurozone als geheel zou de ECB de rente in de loop van volgend jaar zelfs licht stimulerend kunnen maken, om zo de economie juist wat aan te wakkeren.
De impact op de economie van het monetaire beleid verandert inmiddels
Dat maakt dit een goed moment om te kijken naar hoe de beleidsrente de economie nu precies beïnvloedt. De invloed van monetair beleid op de economie is notoir onzeker. Hoe sterk de economie beïnvloed wordt en vooral met welke vertraging is moeilijk te zeggen. Die vertraging is niet altijd gelijk. Schattingen hierover verschillen flink en worden vaak tussen negen maanden en twee jaar geschat, waarmee momenteel de effecten van de afgelopen renteverhogingen en de recente renteverlagingen door elkaar kunnen lopen.
Een verandering van de beleidsrente is over het algemeen eerst zichtbaar bij bank- en marktrentes, de wisselkoers, kredietgroei en activaprijzen wat uiteindelijk doorwerkt naar de impact op inflatie. Een zwakkere euro, lagere rentes, hogere activaprijzen en hogere kredietgroei zouden volgens de theorie de economie en inflatie stimuleren. Zo kunnen we bij deze variabelen vroeg zien of het beleid remmen of versnellend werkt. Als we daarnaar kijken, dan zien we dat de grootste impact van de renteverhogingen van de afgelopen tijd op de Nederlandse economie in ieder geval achter de rug is. Het beeld is inmiddels gedraaid.
- De euro is sinds begin 2023 sterk geapprecieerd, maar daar is inmiddels een draai in gekomen. Dit komt vooral door de verzwakking ten opzichte van de dollar in de afgelopen weken door de verwachtingen over het beleid van aanstaand president Trump in de VS.
- Ook zijn de rentes op nieuwe leningen inmiddels weer licht dalende. Wel is het zo dat veel bedrijven en huishoudens nog steeds rentelasten hoger zien worden omdat ze moeten herfinancieren aan hogere rentes dan voor de inflatieschok.
- De renteverhogingen hebben in eerste instantie ook tot dalende activaprijzen geleid, waarbij woningprijzen het meest in het oog springende voorbeeld zijn. De meeste activaprijzen zijn alweer gestegen, als het op Nederlandse huizenprijzen aankomt heel stevig, terwijl de beweging in obligaties en aandelen bijvoorbeeld minder duidelijk is.
- Bankleningen aan Nederlandse bedrijven laten ook een gemixt beeld zien, waar groei en krimp elkaar afwisselen. Dit betekent dat er nog steeds weinig steun voor investeringen is. Voor Nederlandse huishoudens is dat anders, daar is de kredietgroei wel weer sterk waarneembaar.
De stimulering van een lagere ECB-rente lijkt voor volgend jaar toch gematigd te zijn
Al is het beeld niet eenduidig, toch lijkt de transmissie van de renteverhogingen in Nederland vrij snel gebeurd te zijn. Je kan ook zeggen dat de eerste tekenen van de beleidsrentedaling al voorzichtig in de cijfers te vinden zijn. De vraag is wel in welke mate de volgende renteverlagingen – wij verwachten dat de ECB de rente in het tweede kwartaal van volgend jaar tot 1,75% heeft verlaagd – nog gaan bijdragen aan verdere stimulering.
De euro lijkt te stabiliseren op een laag niveau ten opzichte van de dollar volgens de verwachtingen van ING Research, voor 2025 ergens tussen de 1 en 1,05. De verzwakking van de euro zorgt voor hogere geïmporteerde inflatie omdat wij veel importen – denk aan olie – in dollars betalen. Daarnaast maakt het onze exporten goedkoper, wat aantrekkelijk is voor economische groei. Een verdere verzwakking materiele verzwakking lijkt dus niet te verwachten.
Ook verwachten wij dat de rente op staatsobligaties met langere looptijden in 2025 juist gaat stijgen, gedreven door hogere Amerikaanse verwachtingen van groei en inflatie en groter aanbod van Amerikaanse staatsobligaties. Hierdoor zou het duurder kunnen worden om leningen van langere looptijden aan te gaan. Zo hebben financiële markten de aanstaande renteverlagingen al ingeprijsd en is er qua extra impact minder te verwachten.
Voor de kredietgroei is de ontwikkeling van de lange rente belangrijk. Daarnaast lijkt de investeringsbehoefte van het bedrijfsleven laag te zijn en wordt die ook beperkt door niet-financiële belemmeringen. De dominante beperkende factor voor investeringen is de verwachte vraag en die lijkt voor volgend jaar maar mondjesmaat aan te trekken. Daarnaast speelt ook het gebrek aan gekwalificeerd personeel waarschijnlijk vaker dan de kosten van financiering. Dat remt de stimulerende werking van de renteverlagingen flink.
De verwachtingen van hogere langetermijnrentes zorgen ervoor dat de impact van de ECB op de huizenmarkt ook milder is. Voor 2025 verwachten wij nog steeds sterke prijsstijgingen, maar minder hard dan dit jaar. Zo zijn er voor volgend jaar een aantal belangrijke factoren die de stimulerende werking van volgende renteverlagingen van de ECB remmen.
De ECB helpt volgend jaar niet om de Nederlandse inflatie te remmen
Toch zal het beleid van de ECB in 2025 in ieder geval minder bij gaan dragen aan het naar beneden krijgen van de inflatie. Ook al is het effect van de lagere beleidsrente waarschijnlijk maar gematigd stimulerend, er wordt hoe dan ook minder geremd dan in 2024. Het is dan ook niet onze verwachting dat de inflatie op korte termijn terugzakt tot het ECB-streefniveau van 2%. Wij verwachten zelfs in 2026 nog een gemiddelde inflatie van zo'n 2,5% voor Nederland.