"Ook voor ons als advocaten heeft Covid-19 gevolgen. We werken zo veel mogelijk thuis en hebben de ene na de andere digitale bespreking. Zelfs zittingen vinden regelmatig plaats via een computerscherm. Daarnaast heeft corona invloed op het recht zelf. Onder meer op het gebied van het arbeidsrecht zijn al de nodige vragen aan de rechter voorgelegd. Wij bespreken er drie, over de verplichting om naar kantoor te komen, de mondkapjesplicht en wel of niet laten vaccineren."
Elise Menkhorst, Evert van Gelderen en Armita Hosseini.
1. Kan een werknemer worden verplicht om op kantoor te komen?
Eind vorig jaar oordeelde de rechtbank Limburg over de vraag of een werkneemster verplicht kon worden om op het werk te verschijnen. De werkneemster was werkzaam als secretaresse en behoorde tot een risicogroep.
Ze had bij de werkgever aangegeven dat zij alleen wilde komen als de werkplek veilig was. Op dat moment ontbrak het echter aan spatschermen, desinfectiemiddelen en andere veiligheidsmaatregelen. Wel bood ze aan om (andere) werkzaamheden vanuit huis te verrichten of om aanpassingen aan haar werkplek zelf te betalen.
De werkgever ging daar niet op in en zette haar salaris stop. In het kort geding dat daar op volgde, stelde de rechter de werkneemster in het gelijk. Omdat niet was gebleken dat de werkgever voor een veilige werkplek had gezorgd, kon zij besluiten om niet op het werk te verschijnen. Er was geen sprake van werkweigering en ze had recht op doorbetaling van loon.
Overigens bevestigt de rechtspraak ook dat een werkgever na het treffen van voldoende veiligheidsmaatregelen onder omstandigheden juist wel mag verlangen dat de werknemer fysiek op de werkplek aanwezig is.
2. Kan de werknemer worden verplicht een mondkapje te dragen?
In een andere uitspraak stond de mondkapjesplicht centraal. Hier ging het om een bezorger voor een banketbakkerij die weigerde een mondkapje te dragen, hoewel de werkgever dat verplicht stelde. De bezorger stelde namelijk dat dit een inbreuk opleverde op zijn persoonlijke levenssfeer en dat een mondkapje hinder, ongemak en gezondheidsrisico’s veroorzaakt. De werkgever schortte het loon op en stelde de bezorger op non-actief.
Op grond van de wet heeft een werkgever het recht om zijn werknemers instructies te geven. Aan deze instructies moet een werknemer zich in principe houden. Het dragen van een mondkapje valt volgens de rechter ook onder dit instructierecht. Bovendien is de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer gerechtvaardigd omdat deze twee legitieme doelen dient: het zorgen voor een veilige werkomgeving en het beschermen van het bedrijfsbelang.
Het mondkapje is volgens de rechter een maatschappelijk aanvaard middel en kan bijdragen aan een gezonde en veilige werkomgeving. Ook komt het hanteren van één lijn binnen het bedrijf de effectiviteit van de regel ten goede. Dat maakt volgens de rechter dat de instructie tot het dragen van een mondkapje redelijk was en het loon mocht worden stopgezet omdat de werknemer het mondkapje weigerde. Dit kan anders zijn als een werknemer vanwege een medische aandoening geen mondkapje kan dragen.
3. Kan een werknemer worden verplicht zich te laten vaccineren?
De vaccinatiecampagne is inmiddels in volle gang. Dat brengt ons tot de laatste vraag: mag een werkgever verlangen dat een werknemer zich laat vaccineren?
Vaccinatie tegen COVID-19 kan weliswaar bijdragen aan een gezonde en veilige werkomgeving, maar maakt wel inbreuk op de zogeheten vrijheidsrechten. Voor iedereen geldt het grondrecht van onaantastbaarheid van het lichaam. Een werknemer heeft daarom een vrije keuze of hij zich wel of niet laat vaccineren. De instructiebevoegdheid van de werkgever reikt niet dusdanig ver dat hij dit kan verplichten.
Mogen werkgevers dan wel registreren welke werknemers zijn gevaccineerd? Ook dat is niet het geval. Hier komt namelijk de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) in beeld. Deze verordening verbiedt de verwerking en registratie van bijzondere persoonsgegevens, waaronder gezondheidsgegevens. Een werkgever mag een werknemer niet vragen naar gezondheidsgegevens –ook niet of hij zich heeft laten vaccineren. Zelfs als een werknemer zelf aangeeft of hij gevaccineerd is, mag de werkgever dat niet registreren.
Natuurlijk hopen wij net als iedereen dat we het ergste snel achter de rug hebben. Maar de tijd dat we thuis in toga achter de computer zaten of met wetboeken en mondkapjes door de rechtbank liepen, zullen we ons nog lang blijven herinneren.
© 2021 Clairfort®
Deze bijdrage werd voor Wonen360 geschreven door Evert van Gelderen, Armita Hosseini en Elise Menkhorst van Clairfort advocaten. Dit kantoor houdt zich bezig met rechtsgebieden die relevant zijn voor partijen in de meubelbranche, zoals de bescherming en het handhaven van intellectuele eigendomsrechten, het opstellen van overeenkomsten, reclamerecht, privacy, arbeidsrecht, vastgoed, ondernemingsrecht en mededingingsrecht.